İlk Demokrasiler: Atina ve Roma'da Siyasi Yapı ve Katılım

Atina ve Roma Antik dönemde Batı uygarlıklarının iki önemli demokrasisidir. Her iki şehir de demokrasi alanında çeşitli yenilikler getirmişlerdir.

Antik Yunan'da, Demokrasi'nin temelini Atina şehri atmıştır. MÖ 5. yüzyılda, Atina şehrinin yaşanan iç savaşların ardından, bir yönetim değişikliğine ihtiyacı vardı. Böylece oligarşi yönetimi yerine, halkın oy kullanarak seçtiği temsilcilerin yönettiği bir demokrasi kuruldu. Bu demokraside, vatandaşların önemli kararlarda oy kullanma hakkı vardı. Ancak, Atina Demokrasisi dönemsel olarak farklılıklar göstermiştir. Vatandaşlık kavramı, belirli bir sınıfın güç kazanması gerektiği şeklinde yorulmuştur. Bu nedenle, sadece erkek vatandaşların oy kullanma hakkı vardı ve kadınlar, köleler ve yabancılar vatandaş kabul edilmedi.

Antik Roma, gelişiminin erken dönemlerinde bir monarşinin yönetimi altındaydı. Ancak MÖ 509'da, Lucius Junius Brutus'un yönetiminde, halkın oy kullanarak seçtiği iki konsül yönetim biçimine geçildi. Bu devlet şekli, özgür vatandaşlar tarafından yönetildi. Roma'da, vatandaşlık kurumu yaygınlaştı ve birden fazla etnisiteye ve cinsiyete açıldı. Bu sayede, vatandaşların katılımı arttı ve Roma demokrasi alanında önemli bir yenilik gerçekleştirdi.

Sonuç olarak, Atina ve Roma demokrasileri tarihte büyük bir öneme sahiptir. İki şehir de vatandaşların katılımına izin vermiş ve politik yönetimlerini demokrasi yoluyla yönetmiştir. Ancak, her iki demokrasi de sadece belirli bir sınıfın vatandaşlık kabulüne izin vermiştir.

Bu nedenle, bugün geniş katılımlı ve eşitlikçi bir demokrasi anlayışı dağılmadan önce çok mesafe alınması gerektiğini göstermektedir. Atina ve Roma demokrasileri, politik düşüncenin ve yönetim yapılarının gelişimine büyük katkıda bulunmuştur. Ayrıca, bugün hâlâ kullanılan birçok siyasi terim de bu iki antik uygarlıktan gelmektedir. Bunlar arasında, konsül, senato, demokrasi, tyranni ve tiran gibi terimler de yer almaktadır.

İlk demokrasilerden biri olan Atina Demokrasisi, M.Ö. 5. yüzyılda Atina şehir devletinde ortaya çıktı. Atina Demokrasisi, doğrudan demokrasiye dayalı bir yönetim sistemiydi. Her yurttaşın, yasaları yapma ve karar alma süreçlerine katılma hakkı vardı. Yurttaşlar, mecliste toplanarak yasaları tartışır ve oy kullanırlardı. Atina'da yüce meclis olarak adlandırılan Ecclesia, tüm yurttaşların katıldığı bir meclisti. Yine Atina'da Ostrakon olarak adlandırılan bir uygulama vardı. Bu uygulama ile yurttaşlar, halkın zararına olan kişileri belirleyerek sürgün etme yetkisini kullanırlardı.

Roma'da ise M.Ö. 509'da Romalılar, etkili bir monarşi yerine, bir cumhuriyet kurma kararı aldılar. Roma Cumhuriyeti, oligarşik bir yapıya sahipti. Yani yasama ve yürütme yetkileri, seçilmiş bir Senato tarafından kullanılırdı. Ancak Roma'da cumhuriyet sırasında yurttaşların siyasi etkinliklere katılımı oldukça farklıydı. Sadece erkek Roma yurttaşları, siyasi haklara sahipti. Roma'da senato üyeleri ve magistralar (konsüler, praetorlar) gibi devlet görevlerine atanan kişiler, yurttaşların oy kullanarak belirlediği kişiler arasından seçilirdi. Ayrıca Roma'da Plebler de siyasi haklara sahipti. Plebler, çıkarlarını savunmak için Tribunus Plebis olarak adlandırılan özel görevlilere sahipti. Bu görevliler, Pleblerin çıkarlarını korumakla görevliydi ve yasama süreçlerine de katılırlardı.

Her iki antik demokrasi de, yurttaşların katılımını teşvik eden ve siyasal sisteme demokratik bir şekilde dahil olabilmeyi sağlayan önemli adımlar atmışlardır. Ancak, her iki sistem de belirli sınırlılıkları ve katılıma ilişkin kısıtlamaları vardı. Özellikle Roma'da kadınlar, köleler, yabancılar ve İtalyan olmayanlar gibi belli gruplar siyasi haklardan yoksundu.