Tümevarım (indüksiyon) ve tümdengelim (dedüksiyon), mantık ve düşünce süreçlerinde kullanılan iki temel akıl yürütme yöntemidir.
Tümevarım, bireysel örneklerden hareketle genellemeler yapma yöntemidir. Yani, gözlem ve deneyimlere dayanarak, örneklerden genel bir kural ya da prensip çıkarırız. Örneğin, bütün kargaların siyah olduğunu gözlemlediğimizde, tümevarım yaparak "tüm kargalar siyahtır" diyebiliriz. Ancak bu tür bir genelleme her zaman doğru olmayabilir, çünkü daha sonra görülen bir beyaz karga, genel kuralın yanlış olduğunu kanıtlayabilir.
Tümdengelim ise, genel prensiplerden hareketle, bireysel örneklerin sonuçlarını çıkarma yöntemidir. Yani, genel bir kuralı kabul ederek, bu kurala uygun olan bir örneğin doğru olduğunu düşünürüz. Örneğin, "tüm kargalar siyahtır" genel kuralından yola çıkarak, bir karganın siyah olması durumunda, bu kargayı "tüm kargalar siyahtır" şeklinde yorumlayabiliriz. Bu yöntemle çıkarılan sonuçlar, genel prensiplerin doğruluğuna dayanır. Ancak yanlış kabul edilen bir genel kurala dayanan bir tümdengelim sonucu da yanlış olacaktır.
Özetle, tümevarım örneklerden genel bir kural çıkarırken, tümdengelim genel bir kuraldan bireysel örneklere yönelik sonuçlar çıkarır.